Alerta, que vén o CETA

A aprobación do tratado con Canadá enfronta ás institucións europeas e condiciona

as negociacións do TTIP

Adoración Guamán

Pedripol

A negociación da Asociación Transatlántica de Comercio e Investimento (TTIP) entre Estados Unidos e a Unión Europea está a situar no centro do debate xurídico e político a cuestión do contido, alcance e repercusións dos Tratados de Libre Comercio bilaterais ou rexionais. Aínda que este tipo de tratados levan xa un longo tempo ocupando un lugar importante, non só como instrumentos de regulamentación do comercio senón como elementos fundamentais da política exterior da UE e de EEUU, os novos tratados en vías de negociación e en particular o TTIP e o CETA (Acordo Económico e Comercial Global UE-Canadá) teñen unha serie de características fundamentais que os diferencian dos acordos anteriores. Así, a evidente importancia dos actores implicados, o volume económico/comercial das zonas de libre comercio que se pretende crear e a adición de novos contidos de carácter regulamentario son factores que provocaron a revitalización do debate acerca das implicacións que a ratificación destes acordos pode levar para as partes asinantes e moi en particular para os dereitos sociais e laborais das súas poboacións.

O momento na negociación de ambos os tratados é distinto. O TTIP está en plena discusión e as cousas complícanse. Tras a última rolda e coas filtracións de Greenpeace na man quedou claro que ambas as partes manteñen posicións enfrontadas en temas tan fundamentais como o grao de apertura dos mercados de contratación pública, o grao de rebaixa dos aranceis do sector automobilístico, as denominacións de orixe ou o propio sistema de resolución de controversias entre investidores e Estados. Ademais, o crecente clima de alarma social que se está xerando en torno ao TTIP fai máis complexas as negociacións e provoca unha maior tensión entre os Estados membros, que veñen sendo presionados polas diferentes campañas estatais e pola Comisión Europea.

Estamos por tanto nun momento no que é posible afirmar que o futuro do TTIP está pendente nestes momentos de distintos fíos e un deles é sen dúbida como se desenvolva o procedemento de aprobación do CETA. O tratado entre Canadá e a UE empezouse a negociar en 2009 en Ottawa e o 26 de setembro de 2014 concluíu o seu procedemento de negociación. Posteriormente, o tratado pasou por unha longa fase de revisión xurídica na que, debido a circunstancias políticas vinculadas fundamentalmente ao rexeitamento que levantou o TTIP, volveuse a renegociar a parte do seu articulado relativa ao sistema de solución de controversias investidor-Estado. O pasado 29 de febreiro ambas as partes deron por concluída esta revisión e pecharon definitivamente o texto. Segundo os negociadores, a prioridade nestes momentos é asinar o CETA este ano e que entre en vigor en 2017.

Aínda que na actualidade ambos os tratados están a ser obxecto dunha campaña simultánea de rexeitamento e crítica por movementos sociais, sindicais e políticos, durante a súa elaboración, a negociación do CETA non levantou nin moito menos o rexeitamento que está a suscitar o TTIP. As razóns son de distinto tipo. Por unha banda, a falta de transparencia durante o procedemento de negociación do CETA foi total, o mandato de negociación (documento base do tratado) data de abril de 2009 pero non se desclasificou ata a Decisión do Consello de Asuntos Exteriores do 15 de decembro de 2015 e durante o procedemento de negociación non se abriu o acceso aos documentos relativos ao tratado, máis aló das filtracións, polo que non coñecemos o contido do texto ata que finalizou a súa negociación. Co TTIP a Comisión Europea está a funcionar de maneira máis intelixente, mantén a reserva total sobre os textos que resultan da negociación pero publica numerosos materiais que elabora como base da súa posición nas roldas onde negocia cos Estados Unidos, o que lle permite unha aparencia de pseudotransparencia que está a utilizar para lexitimar o procedemento.

A segunda xustificación da distinta reacción da opinión pública respecto do CETA e do TTIP, polo menos durante os anos de negociación do primeiro, foi unha distinta percepción da contraparte. Existe unha sorte de falsa boa imaxe respecto de Canadá que en realidade non se corresponde nin co seu grao de integración económica co seu veciño estadounidense nin co amplo contido do acordo ao que chegou coa UE. É certo que Canadá é un mercado pequeno pero non pode esquecerse que o Tratado de Libre Comercio de América do Norte (NAFTA) implica que o grao de integración económica entre os Estados Unidos e Canadá é moi alto. De feito, o 81% das empresas canadenses están vinculadas como filiais a empresas dos Estados Unidos, e no seu mercado operan 42.000 empresas estadounidenses. Tamén como consecuencia desta integración económica, que entrou en vigor no ano 1994, as normas e as prácticas de Canadá e Estados Unidos teñen numerosas similitudes. Pero ademais hai que ter en conta que o contido do acordo, do CETA, é moi próximo ao do TTIP. A súa estrutura e contido “regulador” así como os mecanismos de protección dos investidores estranxeiros son moi parecidos polo que a través da porta do CETA abriríase unha vía para a utilización dos mecanismos de desregulación e de protección dos que gozaría igualmente un amplo número de empresas norteamericanas.

A preocupación respecto ao CETA foi crecendo de maneira exponencial nos últimos meses, non só entre as campañas senón entre os propios Estados membros, o que está a xerar un amplo grao de incerteza sobre a súa aprobación. A política comercial e de investimento é unha competencia exclusiva da UE polo que a aprobación de acordos con este contido con terceiros países realízase mediante un procedemento regulado no art. 218 do TFUE que implica ao Consello e ao Parlamento Europeo. Con todo, atendendo ao seu contido, numerosas voces, tanto académicas como políticas, sinalaron que o CETA e o TTIP non deberían considerarse como acordos comerciais unicamente, posto que nos mesmos regúlanse materias que tocan competencias estatais. Dada esta situación, ningún dos dous tratados debería ser aprobado sen a participación dos 28 Estados membros, cada un segundo os seus procedementos internos (referendo ou aprobación polos parlamentos).

Trátase dun debate complexo que, por primeira vez respecto dun tratado destas características, está a enfrontar ao Consello e á Comisión Europea. O carácter mixto ou non do acordo debe propoñelo a Comisión, que xa avanzou que vai propoñer que o CETA sexa considerado un tratado non-mixto. Con todo, existen numerosos Estados que xa se pronunciaron respecto da natureza do CETA, afirmando que ou este é considerado un acordo mixto e exponse a súa aprobación en cada un dos países ou non apoiarán a firma do tratado. A cousa complícase máis polo procedemento mediante o cal debe adoptarse o acordo respecto da natureza do CETA. Se a Comisión propón un acordo de competencia exclusiva da UE e os Estados membros queren aprobar unha postura contraria deben actuar por unanimidade, é dicir, os 28 deben manter a mesma postura no Consello. En principio non parecía difícil dado que numerosos parlamentos ou gobernos estatais xa sostiveran unha postura favorable ao carácter mixto. O ministro de Comercio francés afirmaba de maneira contundente na súa conta de Twitter que o CETA é un tratado mixto e que isto é un imperativo democrático porque os parlamentos estatais deben ter a decisión final. Con igual contundencia pronunciáronse os parlamentos de Holanda, Hungría ou Luxemburgo e as cámaras de diversas rexións de Bruxelas.Cando a primeira vitoria respecto do carácter mixto do CETA parecía gañada, Italia descolgouse desta posición, rompendo esa necesaria unanimidade. O ministro italiano de Desenvolvemento Económico enviou unha comunicación á Comisión sostendo o carácter non-mixto do acordo. Pero a cousa segue, porque en todo caso necesitarase maioría cualificada para aprobar a proposta da Comisión, é dicir, máis do 55% dos Estados membros que representen polo menos o 65% da poboación da UE, dado que Estados con moito peso como Alemaña xa manifestaron a súa postura contraria, todo parece indicar que esta decisión tampouco podería aprobarse.

Por riba, esta controversia está a incidir na outra institución implicada, o Parlamento Europeo, que debe pronunciarse por maioría simple a favor do acordo e que cada vez mostra máis reticencias derivadas da vontade férrea da Comisión de mantelo como tratado non-mixto.

O labirinto do procedemento e o grao de complexidade non ocultan a confrontación entre a Comisión Europea e o Consello e entre os distintos Estados membros no Consello, unha situación inédita que reflicte o grao de complexidade e de importancia do CETA.

Autora: Adoración Guamán

É profesora titular de dereito do traballo na Universidade de Valencia e autora do libro: TTIP, el asalto de las multinacionales a la democracia.

Fonte: http://ctxt.es/es