Por Ekaitz Cancela | 20-11-17
“Parecese que son as elites económicas, e non só os populistas de ultradereita, quen están comezando a desembarazarse do concepto de ‘verdade‘”, sostén Ekaitz Cancela. Unha das características máis inquietantes do presente momento histórico é a absoluta compracencia cos excesos do capitalismo global, forxado grazas á arquitectura que desprega o comercio internacional. A forma de lexitimarse desta orde nun estadio tan avanzado supera calquera concepción que teñamos sobre o propio espectáculo, bórranse as fronteiras entre a realidade que decreta e o que percibe o imaxinario popular como tolerable. Estas son as impresións que se desprenden da xornada “ CETA: un impulso ao comercio entre España e Canadá,” o evento que abre a veda a unha nova campaña de relacións públicas da Comisión Europea chamada “Falemos de comercio”. Ante as turbulencias populistas, a idea parece presentar a globalización neoliberal impulsada desde os anos oitenta como novo sentido común de época ou, como sinalaba a nota de prensa dun evento que contaba con dúas visións -a empresarial e a institucional-, tentar “establecer un debate informado sobre o comercio internacional.” O equilibrio non é un trazo fundamental deste tempo.
“A opinión pública está a facerse máis favorable a estes tratados”, celebraba durante a sesión Christian Burgsmüller, do gabinete da Comisaria de Comercio da Comisión Europea, Cecilia Malmström. Coa chegada de Donald Trump, os acordos comerciais non só pareceron adquirir completa lexitimidade como contraveleno ao multimillonario, senón que conceden ao establishment de Bruxelas todas as escusas para borrar dun golpe un pasado molesto. A consciencia daquelas batallas na rúas de Seattle en 1999, un “referente” contra as dinámicas da globalización que de seu eran unha distopía do que foron loitas pasadas, vese agora progresivamente cercada. Daquilo só quedan as crónicas e decenas de miles de queixas en forma de ‘ tuit’. E “veremos — engadía Burgsmüller— cando pasen dous ou tres anos e a visión apocalíptica dalgúns críticos non se cumpriu.” A realidade desaparece —é privatizada— ante unha incesante sucesión de eventos que falan do futuro de “as sociedades prósperas e igualitarias”.
“Existe unha inquietude en proxectar un tipo de integración económica global, que é a base da prosperidade creada nos nosos países desde a Segunda Guerra Mundial. Temos razón para a celebración de hoxe,” explicaba Matthew Lewis, embaixador de Canada en España, desde a súa tribuna na Casa América, que no seu padroado conta co BBVA, Gas Natural, Telefónica e as Fundacións do Banco Santander, Iberdrola e Repsol. Parecese coma se desaparecesen os dislocados polos excesos da globalización e o ataque ao estado de benestar nacional iniciado nos anos oitenta; coma se obtivesen nos acordos de comercio como o CETA a receita homeopática aos seus males.
O comercio é desde os recordos máis afastados deste Vello Continente o gran motor da súa integración. Asentada baixo a garantía dun mercado libre como forma de alcanzar un mundo pacífico e próspero fronte á devastación da guerra, un grupo de estados europeos trataron de demostrar ao mundo a viabilidade do seu ideal de progreso ilustrado, fundamentado na realización da razón como liberación da industria. A pesar de que José Vicente González, vicepresidente da CEOE, expresou que “é radicalmente falso que os tratados de comercio están feitos a medida das grandes empresas”, o produto europeo actual é aquel en o que os xefes de grandes corporacións reúnense en Bruxelas eminentemente para facer negocios e, capitaneados polo superávit xerado pola industria alemá, alzarse como un bloque comercial que plante cara ao resto do mundo. A iso chámano Unión Europea. E precisamente nese mesmo sentido apelaba Matthew Lewis ao compoñente excepcional do noso tempo: “é un acordo histórico que reflicte a visión de sociedade que queremos, que se beneficia do dinamismo e a creatividade da apertura económica”.
Precisamente facendo un percorrido histórico pola posmodernidade, o historiador Perry Anderson concluíu que cando existe unha greta entre a experiencia existencial e o coñecemento científico, “a ideoloxía asume a función de inventar algunha forma de articular entre si esas dúas dimensións distintas”. Neste caso concreto, a ilusión de que “lonxe de beneficiar ás grandes empresas, este tratado está centrado nas pemes [pequenas e medianas empresas]”, en palabras de Carlos Molina, xornalista de Cinco Días. Ou nas de José Luis Kaiser, da Secretaría de Estado de Comercio: “eu traballei case 15 anos negociando acordos como o CETA e este acordo está enfocado sobre as pemes.” Todo aderezado dunha nota de prensa que sostiña a cifra de que as empresas europeas aforrarán cada ano 590 millóns de euros en aranceis grazas ao acordo. Cabe destacar que a única referencia ao dato remóntase a un comunicado de 2016 da Comisión Europea. Segundo fontes oficiais, supostamente esa cifra é produto de descontar das exportacións totais cara a Canadá o aforro que se deriva da redución dos aranceis nos próximos anos. Un artificio propio de ilusionistas.
Porque en efecto é ilusorio crer que quen comezou a negociar este acordo en 2009 —concretamente, o entón presidente da Comisión Europea e actual presidente non executivo de Goldman Sachs, José Manuel Durão Barroso— fixérono coa intención de beneficiar ás pemes. Aínda que algunhas cuestións (a redución de trabas administrativas ou eliminación de aranceis) poderá resultar beneficiosas para as pequenas e medianas empresas, o certo é que o acordo final non contén nin un só capítulo específico con obrigacións para apoiar ás pemes. De feito, como revela un traballo académico de 2016, as pemes só se mencionan no acordo final ratificado por España en tres ocasións: nos capítulos sobre investimento, comercio electrónico e compras gobernamentais. E é máis: segundo os datos, na actualidade existen máis de 20 millóns de pemes na Unión Europea (o 93% destas, con menos de 10 empregados), pero só 619.000 exportan fóra desta. Sen considerar que as dinámicas de liberalización sen freo impulsadas tamén polo CETA serán feroces para estas empresas, expostas á competencia das grandes corporacións transnacionais, e deberán facer malabares para asegurar os 90 millóns de postos de traballo (67% do emprego total en Europa) que xeran.
Ao parecer entramos na era moderna, e van chegar moitos acordos “modernos e progresistas”. En conversacións con Marea, Christian Burgsmüller aclaraba que desde Bruxelas déronse de fronte coa realidade de que a presente arquitectura da globalización xa non se adapta aos tempo actuais e é hora de negociar novos tratados de forma ambiciosa con países como Canadá, cos que compartimos valores tales como o “compromiso coa democracia, os dereitos humanos e a sustentabilidade ambiental”. Deixando de lado que Canadá acollese a máis refuxiados no medio ano que calquera dos vinte e sete estados europeos, no que respecta ao contido concreto do CETA non hai ningunha cláusula que salvagarde os dereitos humanos, unha esixencia que realizou o Parlamento Europeo durante as negociacións do TTIP.
Tamén a cuestión ambiental é máis que discutible. Non só porque a ampliación de dereitos dos investidores que contempla o tratado con Canadá podería desencadear demandas de compañías contaminantes cando os gobernos traten de regular ou acabar coa actividade de minas sucias ou poñer fin aos combustibles fósiles, senón porque calquera disposición para aumentar as políticas ambientais e climáticas de forma urxente pode chocar coas regras que establece o tratado. Ademais, contrariamente ás esixencias levadas a cabo polo Comité de Medio Ambiente, Saúde Pública e Seguridade Alimentaria do Parlamento Europeo no TTIP, o CETA só protexe parcialmente as indicacións xeográficas, non contén disposicións sobre a redución dos antibióticos na gandería, non promove as enerxías renovables e utiliza listas negativas que dificultan o dereito para regular o sector enerxético. Nunha liña similar camiñaban as conclusións do Comité de expertos establecido polo presidente francés, Emmanuel Macron, para avaliar o impacto ambiental do acordo ao concluír que, no marco do texto final, “existen riscos para invocar o principio de precaución europeo” ou as súas implicacións serán “desfavorables para o clima.” Preguntado por iso, Burgsmüller insistiu en que “o CETA non vai carrexar políticas contrarias ao clima”.
Chegou un punto na lóxica discursiva do capital na que parecese que son as elites económicas, e non só os populistas de ultradereita,as que están comezando a desprenderse do concepto de ‘verdade’. De novo José Vicente González, da CEOE, entidade pouco coñecida pola súa defensa dos dereitos laborais dos traballadores, sinalaba no evento a falacia de que o CETA vai arruinar postos de traballo, “cousa que non ten ningunha constancia empírica,” sinalou antes de avisar que improvisaría a súa intervención. “A desvantaxe é que estará pouco estruturada, pero será sincera,” aseguraba en termos orwellianos. Sobre estas palabras, a Comisión do Parlamento Europeo de Asuntos Sociais e Empregos, ten algo que dicir no que respecta á creación de emprego. Segundo os datos empíricos dun dos estudos citados nas súas recomendacións para votar en contra do CETA, no mellor dos casos produciranse aumentos marxinais no emprego da Unión Europea de non máis do 0,018% nun período de execución de entre 6 e 10 anos. Tamén outros estudos presentaron o argumento de que a creación de empregos non é tan segura e pódense producir perdas de ao redor de 204.000 empregos para a Unión Europea no seu conxunto. En canto aos salarios, proseguía a recomendación parlamentaria, “a evidencia demostra que o acordo contribuiría a ampliar a fenda de ingresos entre traballadores non especializados e cualificados, aumentando así as desigualdades e as tensións sociais.”
En conferencias como esta, onde a clase política e económica puxo o broche á sesión entre viños españois, un ten a impresión de contemplar ante os seus ollos aquel fenómeno que Anderson denominou como a “ infamia xeral das clases posuidoras.” Esas elites verdadeiramente intelectuais ou academicistas que caracterizaban á era moderna foron suplidas hoxe por unha especie de populismo estético, característico das elites cosmopolitas contemporáneas, onde a endogamia tecnocrática albíscase de forma perfectamente definida. Ao final ía acabar sendo verdade o que dixo entre risas Alfredo Bonet, director internacional da Cámara de Comercio de España: “os empresarios crense máis que as institucións.” E ao parecer, grazas en parte ao mimetismo ético dos círculos de poder, sucede tamén á inversa: as institucións europeas crense máis que os empresarios.
Fonte: No al TTIP