por Marc Maes (11.11.11), Bélxica, 5 de febreiro de 2020.
En 2002, a Unión Europea aprobou un mandato de negociación para concertar os denominados “Acordos de Asociación Económica” con 76 países de África, o Caribe e o Pacífico (os chamados países ACP), máis da metade dos cales eran nese momento dos países considerados “menos desenvolvidos”.
Os países ACP como grupo aceptaran negociar “acordos comerciais compatibles coa OMC” no contexto do novo acordo de asociación UE-ACP asinado en 2000 en Cotonou. Para os países ACP, os acordos de asociación económica versarían sobre o comercio de bens e preservarían o acceso preferente aos mercados da UE que recibisen durante moitos anos. Con todo, consideráronse incompatibles coa OMC (porque discriminaban aos países en desenvolvemento ou pertencentes a África, o Caribe ou o Pacífico).
Así, a UE adoptou un mandato de negociación de acordos integrais en consonancia co seu impulso por unha Rolda do Milenio na OMC. Son acordos que inclúen os servizos, os investimentos, as contratación e adquisicións pública, a facilitación comercial, as políticas de competencia, os dereitos de propiedade intelectual, etcétera. Isto foi denunciado en case todos os países ACP e desencadeou unha campaña de “Alto aos AAE” na UE e os países ACP.
No son bienvenidos los AAE
O desaxuste entre o mandato da UE e o mandato e as expectativas dos países ACP conduciu a unhas negociacións moi difíciles e tensas que provocaron gran frustración e poucos resultados. Ao cumprirse o prazo orixinal das negociacións, o 31 de decembro de 2007, só o Caribe (15 países) aceptara un AAE integral. Outros vinte países rubricaron acordos de asociación económica “provisionais” só no relativo a bens, mercadorías, a fin de garantir a continuación das súas exportacións. Non aceptaron o acordo 41 países.
Desde entón, a UE seguiu impulsando a concertación de AAE integrais ata 2009, cando a entón Comisaria de Comercio, Catherine Ashton, tivo que prometer no Parlamento Europeo que só negociaría cuestións non relacionadas cos bens, cos países que desexasen facelo. Aínda así, cinco anos máis tarde a Comisión Europea tivo que ameazar con retirar o acceso preferente ao mercado europeo para obrigar aos países ACP a ratificar as súas AAE provisionais. Agora o resultado é que tan só trinta dos países ACP implementan un AAE (provisional).
A rexión ESA mobilízase
Por outra banda, a denominada rexión do África oriental e meridional, integrada por cinco países —Mauricio, Seychelles, Madagascar, Comoras e Zimbabwe—, dirixiuse recentemente á UE para ampliar e profundar o seu acordo de asociación económica provisional e levalo ao nivel que ten o acordo de asociación económica co Caribe. As negociacións iniciáronse en outubro de 2019 e unha primeira rolda de negociacións tivo lugar os días 14 e 15 de xaneiro nas illas Seychelles.
Namentres, o 19 de decembro de 2019 a UE aprobou un novo mandato de negociación na última reunión do ano do Consello de Ministros da UE. Desde entón non se fixo ningún comunicado de prensa ou anuncio do novo mandato. A pesar da petición explícita dos Estados membros da UE de que se faga público, tampouco se publicou aínda no sitio electrónico da Comisión Europea, como ocorre normalmente.
Con todo, o mandato pódese atopar no arquivo en liña do Consello: https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-14899-2019-ADD-1/en/pdf
O novo mandato converte aos AAE en acordos integrais de cooperación económica
O novo mandato resulta unha revisión do mandato de 2002 e necesita ser cotexado coa versión orixinal para entender que é o novo. Aquí hai un documento (en inglés) que mostra as supresións e adicións feitas ao mandato de negociación orixinal dos AAE en 2002.
O novo mandato ten un alcance moito maior que a versión de 2002, xa que incorpora todo o que a UE estivo impulsando nas súas TLC desde o Acordo Integral de Economía e Comercio ou CETA [polas súas siglas en inglés], incluídos os mecanismos de resolución de controversias inversionistas-Estados [ou ISDS pola súa siglas en inglés], comercio dixital, “disciplinas regulatorias”, facilitación para o comercio e os investimentos, dereitos de propiedade intelectual de gran alcance, capítulos exhaustivos sobre “obstáculos técnicos ao comercio” e “acordos sobre medidas sanitarias”, etcétera.
E o primeiro deses acordos de asociación económica, que se converterá no modelo para todas as rexións ACP, redactarase coa rexión do África oriental e meridional, incluíndo dous “países menos desenvolvidos” (Madagascar e as Comoras). En 2002 a UE foi o primeiro bloque de países ricos que negociou acordos de libre comercio recíprocos (nomeados AAE) con “países menos desenvolvidos” e agora a UE será a primeira en elaborar unha nova xeración de acordos comerciais profundos e integrais cos “países menos desenvolvidos”. Como poderán facerlles fronte devanditos países?
Outra cuestión é se a UE comezará a presionar a todos os países que subscribiron un acordo de asociación económica para que profunden e expandan os seus acordos de asociación económica; é dicir, se a UE poñerá en marcha as cláusulas de “cumprimento” que introduciu nos acordos de asociación económica provisionais existentes en 2007 (cláusulas onde as partes comprometéronse a reabrir as negociacións nunha etapa posterior para completar os acordos de asociación económica provisionais e engadir cuestións non relacionadas cos bens e mercadorías). É probable que non haxa presión polo momento, pero a UE responderá positivamente as peticións. Pode tamén iniciar negociacións sobre servizos cos países do África meridional que concertaron acordos de asociación económica e que xa expresaron o seu interese nese sentido ( Botswana, Lesotho, Eswatini e Mozambique).
Con todo, a UE adoptou un mandato de negociación para substituír ao Acordo de Cotonou que expira a fins de febreiro. Nese mandato pídese inserir un parágrafo no acordo posterior a Cotonou que insista en que os países do AAE respecten as cláusulas de “cumprimento”. Ademais, a UE está a introducir ás furtadelas todo tipo de compromisos comerciais de gran alcance en todos os recunchos do Acordo posterior a Cotonou. Iso significa que tras a aprobación do Acordo posterior a Cotonou a UE virá a cobrar (tan pronto como o permita o seu xa moi apertado programa de negociacións).
É de esperar que para entón a sociedade civil teña reactivada a campaña “Alto aos AAE”.
Fonte: Bilaterals