Por Organizaciones de la sociedad civil europea | 29-4-20
Preocupante renovación do acordo de comercio Unión Europea – México
Organizacións da sociedade civil europea que participaron nunha Caravana sobre os impactos sociais e ambientais das empresas transnacionais e o libre comercio en México expresan profunda preocupación ante o peche do renovado acordo de comercio entre a Unión Europea e México, e esixen un cambio radical na política europea comercial e de investimentos.
Onte, 28 de abril, anunciouse a culminación das negociacións dun novo acordo comercial entre a Unión Europea (UE) e México [1]. O acordo constitúe unha actualización do pacto asinado no ano 2000 e pretende estenderse cara a sectores como as finanzas, o comercio electrónico e a agricultura. Trataríase do primeiro acordo, asinado entre a Unión Europea e un país latinoamericano que inclúe o capítulo sobre protección dos investimentos. Isto implica outorgar ás empresas transnacionais o dereito exclusivo de desafiar as decisións democráticas dos Estados, impugnando por exemplo lexislacións de interese público. [2] O país latinoamericano xa paga un elevado prezo neste ámbito: atópase entre o seis máis demandados do mundo por investidores estranxeiros ante tribunais internacionais mediante o mecanismo ISDS [3]. O acordo sitúa a México nunha posición de risco de ser obxecto dunha nova onda de demandas por parte de inversionistas europeos.
Os impactos dos acordos de libre comercio e de protección dos investimentos xeraron consecuencias devastadoras en México. Convocadas pola Asemblea Nacional de Afectado/ as Ambientais ( ANAA), en decembro de 2019, científicos/as e activistas de varias organizacións sociais europeas e latinoamericanas, así como representantes do Parlamento Europeo, do Parlamento do País Vasco e do Senado de Minnesota, percorreron seis corredores industriais en México, que contan con ampla presenza de empresas europeas. O obxectivo principal radicaba en visibilizar os impactos sociais, laborais e ambientais das empresas transnacionais nos “paraísos industriais”, desenvolvidos grazas a acordos de libre comercio como o NAFTA, á súa versión actualizada, UMSCA, así como ao Tratado de Libre Comercio UE-México.
Nas seis rexións os/as observadore/as internacionais puideron constatar unha alarmante situación de urxencia ambiental e sanitaria. Evidenciouse a sistemática contaminación do aire, da auga e do chan; a destrución dos ríos, lagos, bosques e terras de cultivo; procesos de urbanización salvaxe e de proliferación de vertedoiros e lugares de disposición de refugallos tóxicos altamente perigosos, así como a destrución da saúde e os tecidos comunitarios. Segundo a información solicitada por informes toxicolóxicos dados a coñecer durante o percorrido, os habitantes das rexións visitadas presentan diversas enfermidades, como cancro de fígado, ril, pel e estómago, así como leucemia, mutacións xenéticas, abortos espontáneos, insuficiencia renal, fluorosis dental e esquelética, vinculadas coas operacións das empresas en diferentes sectores [4]. Ante a denuncia presentada pola Caravana ao culminar o percorrido, o propio Secretario de Medio Ambiente, Víctor Manuel Toledo cualificou as rexións como “infernos ambientais” [5].
A ampla resonancia mediática obtida pola Caravana facilitou o establecemento dun proceso de traballo conxunto entre as comunidades afectadas e o actual goberno mexicano para iniciar procesos de diagnóstico e reparación a medio prazo. Con todo, os/ as observadore/as internacionais sinalan o perigo que encerra para os dereitos humanos da poboación mexicana o peche do novo acordo coa Unión Europea. En efecto, este acordo permitirá asegurar a impunidade das empresas transnacionais. A pesar de que o Acordo inclúa a protección dos dereitos humanos, a experiencia do réxime de comercio e investimentos sostido pola Unión Europea caracterizouse sempre pola aplicación dunha política de soft law fronte aos dereitos das persoas, e de normas esixentes e vinculantes á hora de protexer ás empresas transnacionais.
A única prioridade comercial nestes momentos tería que ser eliminar os obstáculos ao acceso a subministracións médicas e outros recursos para asegurar o reforzo necesario dos sistemas de saúde pública e outras medidas sociais para encarar a actual crise, como afirman máis de 300 organizacións nesta carta. Mentres iso non se garanta, as organizacións asinantes esixen:
- A suspensión do proceso de ratificación e firma do tratado entre a UE-México,
- A eliminación do consentimento ao mecanismo de solución de disputas investidor-Estado para limitar a exposición a demandas dos investidores,
- A suspensión do pago de débedas pendentes como resultado dos laudos en casos investidor-Estado. Ou, polo menos, discutir o alivio ou a reestruturación das débedas ISDS cos acredores.
A Unión Europea non só debe operar un cambio radical na súa política de comercio internacional, detendo a firma de acordos que aseguran os intereses corporativos sen esixir o estrito respecto dos dereitos humanos. Ademais, os gobernos europeos deben demostrar dunha vez por todas o seu compromiso, apoiando de forma efectiva o establecemento de normas vinculantes para as empresas transnacionais no ámbito dos dereitos humanos, no marco do Instrumento actualmente negociado no Consello de Dereitos Humanos das Nacións Unidas [6].
Firmantes:
Ekologistak Martxan, Euskal Herria
México Via Berlín, Alemaña
Observatorio de Multinacionais en América Latina (OMAL – Paz con Dignidad), Estado español
Oekumenisches Buero fuer Frieden und Gerechtigkeit e.V., Alemaña
Taula per Mèxic, Catalunya, Estado español
Tradener, Euskal Herria
Transnational Institute (TNI), Países Baixos
Centro de Educación International / ZEB da Igrexa Luterana de Wuerttemberg / Stuttgart, Alemaña
Notas
[1] Véase: https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/es/ip_20_756
[2] Ver reporte “Desenmascarados: Los Derechos Corporativos en el Renovado TLC México-Unión Europea”. Institute for Policy Studies, Transnational Institute, 2016. https://www.tni.org/my/node/23019?content_language=es
[3] Para máis información: http://isds-americalatina.org/mexico/
[5] Véase: https://www.eluniversal.com.mx/nacion/mexico-tiene-6-regiones-con-infiernos-ambientales-semarnat?amp
[6] Véase: https://www.ohchr.org/EN/HRBodies/HRC/WGTransCorp/Session6/Pages/Session6.aspx