- Por Página/12 | 18-7-20
T- MEC: un tratado de libre comercio feito á medida de Trump
Un tratado de libre comercio nunca é un tratado de libre comercio. Supón unha poxa de intereses á hora de definir que liberar e que non. A firma do T- MEC evidenciou como Trump busca conciliar a reprodución do neoliberalismo e o coidado da economía estadounidense. México e Canadá, os convidados de pedra.
Logo de dous anos de negociacións empezou a rexer o Tratado entre México, Estados Unidos e Canadá, coñecido como T- MEC. A causa pola que se decidiu substituír ao Tratado de Libre Comercio de América do Norte ( TLCAN), asinado en 1994, ten nome e apelido: Donald Trump. “É o peor tratado comercial da historia”, dixera en 2016 o entón candidato republicano á presidencia de EEUU. Unha vez que chegou á Casa Branca, e co transfondo da guerra comercial con China, Trump avanzou na súa promesa de modificalo. Para Alberto Arroio Picard, docente e investigador da Universidade Autónoma de México ( UNAM), a economía estadounidense entrou nun encrucillada, potenciada pola pandemia do coronavirus. “Os Estados desenvolvidos empezan a ter un dobre papel: por unha banda garantir a reprodución do sistema a nivel global, e por outro a súa reprodución interna. Ambos os obxectivos non son fáciles de conciliar e en EEUU iso está a crear serios problemas. Pero lembremos que as eleccións se gañan a nivel nacional”, sostivo o sociólogo e integrante Rede Mexicana de Acción fronte ao Libre Comercio.
Made in U.S.A.
“Traballos, traballos, máis traballos”, publicou varias veces en Twitter o magnate republicano durante a campaña de 2016. Sostiña que as empresas estaban a abandonar o seu país para relocalizarse en lugares con man de obra máis barata. Noutras palabras, México. Afianzado nunha relación absolutamente asimétrica para establecer as negociacións, Trump sentou á mesa ao entón presidente de México, Enrique Pena Nieto, e ao primeiro ministro de Canadá, Justin Trudeau. Laura Carlsen, xornalista e Directora do Programa das Américas, subliñou o papel que desempeñou o sector financeiro durante as negociacións. “Cada vez que Trump publicaba un tweet ameazando con que se ía do tratado, en México baixaba a bolsa e caíase o peso. Todas estas forzas que non renden contas a ninguén teñen un control absoluto sobre a economía no neoliberalismo”, explicou Carlsen. Tras duras negociacións chegouse a un primeiro acordo no cume do G20 que se realizou en Buenos Aires a fins de 2018. Logo da chegada ao poder de Andrés Manuel López Obradoiro definiuse un novo protocolo do T- MEC, esta última vez, en decembro de 2019.
O novo acordo mantén a idea base de todos os tratados de libre comercio ( TLC): cero aranceis para os produtos fabricados dentro dalgún dos países asinantes. Á hora de establecer as diferenzas entre o TLCAN e o T- MEC, Manuel Pérez Rocha, investigador do Insitituto de Estudos sobre Política, sostén que aínda que ambos son similares, as modificacións deixan ver a disparidade de forzas. Por exemplo na industria automotriz. Estableceuse que o 75 por cento dos vehículos van ter que producirse na rexión para ser exportados sen aranceis (o TLCAN esixía o 62,5 por cento). Ademais fixouse un piso salarial de 16 dólares a hora para o 40 por cento dos traballos que interveñan no sector. Un arranxo made in Trump para evitar o dumping laboral. “México actualmente ten un 4 por cento da súa man de obra empregada na fabricación de vehículos. É posible que unha porcentaxe significativa benefíciese con estas subas. Pero non sabemos como se vai a reconstruír a cadea produtiva a partir do T- MEC. O máis probable é que EEUU se encargue das partes do vehículo que teñen maior valor agregado, e que implican man de obra máis cualificada, e deixe para México a parte de emprego menos cualificada”, sostivo Arroio Picard. Como parte da mesma lóxica, o acordo busca equilibrar a balanza en materia de dereitos laborais entre os tres países. Neste sentido os traballadores mexicanos poderían resultar favorecidos xa que terán dereito a libre asociación e negociacións colectivas de traballo.
Comercio libre?
A principios do ano pasado e como parte da presión que exerceu EEUU, Trump ameazou con subir os aranceis das mercadorías mexicanas que chegaban ao seu país. Fíxoo para reclamar maiores controis migratorios na fronteira. Esa situación volveu evidente a regra non escrita dos TLC: o libre comercio é só para os máis poderosos. O T- MEC tampouco límita estas extorsións, indicou Carlsen. “Ademais este tipo de TLC segue posibilitando que se fagan negociacios á marxe, que adoitan expresar intereses de sectores económicos dominantes. Isto xa pasou cos produtores de azucre en Florida, un estado con importancia electoral clave para Trump. México produce máis barato o azucre con todo só se lle permite exportala en cru para non danar ás refinerías de Florida”, explicou a analista.
O elemento máis débil
O T- MEC deixou á vista de todos un gran elefante branco: en ningún dos seus apartados aborda a situación dos miles de migrantes que chegan ás fronteiras de EEUU. “Non se pode pensar que imos facer un bloque para competir co mundo e producir máis eficientemente sen integrar o tema da migración. Con todo quedou fóra á mantenta para criminalizar a toda unha forza laboral e deixala sen dereitos”, sostivo Carlsen. O peche nos pasos migratorios que ordenou Trump ante o avance do coronavirus expuxo a precariedade en que viven miles de persoas na fronteira. Só na Ciudad Juárez ata o 31 de marzo pasado recibíronse 20.649 solicitudes de asilo. Os migrantes quedaron varados ao lado mexicano esperando que se resolva a súa situación.
Por outra banda, os conflitos que xurdan entre investidores e estados terán novas formas de arbitraxe. O TLCAN estipulaba que se debía recorrer a tribunais internacionais. A partir do T- MEC as xustizas de cada país serán as encargadas de resolver controversias. Con todo, estableceuse que México deberá seguir co vello modelo no sector enerxético e as súas actividades relacionadas, como construción e transporte. “Para México era a posibilidade de sacarse de enriba o lastre de tribunais supranacionais, como o CIADI do Banco Mundial. En Arxentina saben moi ben quen termina gañando canto interveñen estes organismos. Actualmente o país azteca está a ser demandado por dúas empresas mineiras estadounidenses, en xuízos que implicarían para os Estado miles de millóns de dólares”, indicou Pérez Rocha. Para entender este aspecto Arroio Picard sinala que boa parte do T- MEC foi negociado polo expresidente de México, Pena Nieto. “O seu goberno consideraba que manter este mecanismo dáballe súper garantías aos inversionistas, o que propiciaría a chegada de novos investimentos”, explicou o académico da UNAM.
Outra novidade do T- MEC é o capítulo dedicado á propiedade intelectual. O acordo establece que os dereitos de autor esténdense de 50 a 70 anos. Respecto a os produtos dixitais prohíbense aranceis ou outras cargas impositivas sobre música, xogos, ebooks e vídeos, entre outros. As plataformas dixitais, como Facebook, non serán responsabilizadas pola información que publiquen os seus usuarios. Canadá propuxera un capítulo sobre xénero e dereitos dos pobos orixinarios. Pero ambos quedaron reducidos a vagas declaracións de principios.
Ao terminar as negociacións Trump deu o seu veredicto. “É o acordo comercial máis grande, máis xusto e máis balanceado que xamais se negociou”, dixo o presidente. Con todo para os analistas consultados por Páxina/12 o T- MEC profundará as desigualdades sociais que deixou o TLCAN. Buscando matices, Arroio Picard problematiza a mirada que contrapón a situación dun país á do outro. “Ás veces pénsase que hai un país que gaña e un que perde, e non é así. Hai sectores cada vez máis concentrados de todos os países que gañan. E hai un sector moi amplo da poboación que sae perdendo”, indicou o especialista en TLC. Para Carlsen o gran problema deste tipo de acordos é que se sustentan nunha falla de base. “Dependen dun mercado ao que se caracteriza como libre, cando en realidade está totalmente manipulado por grandes monopolios”, explicou a analista.
Informe: Juan Manuel Boccacci
Fonte: Página/12